خواص دارويي يونجه

نام فارسي:يونجه
نام علمي:Medicago sativa
نام عمومي:Alfalfa
نام انگليسي:Alfalfa
نام عربي:برسيم حجازي
نام آلماني:Luzerne
نان فرانسوي:Luzerne
نام خانواده:Leguminosae(نخود)

گياه شناسي:
 

يونجه گياهي است پايا به ارتفاع حداکثر 80سانتي متر.برگ هاي آن از 3برگچه دندانه دار تشکيل شده وگل هاي درشت وبه صورت خوشه هاي دراز به رنگ زرد وگاهي آبي مايل به بنفش مي باشند.اين گل ها شهد فراواني دارند ومورد توجه زنبور عسل هستند.ميوه گياه نيام مانند به شکل داس وپيچ خورده مي باشد.يونجه خودروست ودر مناطق معتدل آسيا وشمال آفرقا مي رويد؛ولي به علت استفاده زياد، به خصوص به عنوان غذاي دام ،امروزه در بيشتر نقاط جهان کشت مي شود.يونجه در ايران از قديم مورد استفاده بوده ودر بيشتر مناطق کشت مي گردد.

تاريخچه:
 

يونجه هميشه نقش مهمي در علوفه دام داشته است.احتمالا، براي اولين بار، در آسياي جنوب شرقي از آن استفاده مي شده است.عرب ها که يونجه را به اسب هاي خود مي دادند ،معتقد بودند آنها را چابک وقوي مي کندوآن را ال-فال-فا يعني((پدر همه غذاها))مي ناميدند.داستان هاي نقل شده از کاربردهاي پزشکي يونجه،برگ هاي اين گياه مدر وبراي درمان ناراحتي هاي کليه ،مثانه وپروستات مفيد است.
فرآورده هاي به دست آمده از برگ يونجه به دليل خاصيت ضد آزتروز،ضد ديابت،ضد آسم ودرمان سوءهاضمه مشتريان زيادي را به خود جلب کرده است.عصاره يونجه در مواد پخته شده ،نوشابه ها وغذاهاي آماده به کار مي رودوگياه از جهت کلروفيل وکاروتن موجود در آن يک منبع تجاري به حساب مي آيد.

ترکيبات مهم:
 

برگ هاي يونجه سرشار از مواد پروتئيني ،کلسيم ونيز بعضي از مواد معدني ،کاروتن ،ويتامين هاي EوKوچند ويتامين محلول در آب هستند.
به نظر مي رسد در اين گياه وجوانه هاي آن يک فراکنش حاوي ساپونين استروئيدي موجب کاهش کلسترول وهموليز گلبول هاي قرمز باشد.
دانه هاي يونجه حاوي مواد سمي اسيد آمينه ال-کاناوانين(نوعي آنالوگ آرژنين)است.جوانه بعضي يونجه هاي کاشتني تا13گرم برکيلوگرم (وزن خشک يونجه)کاناوانين دارد.اين ماده در يونجه رسيده به مراتب کاهش مي يابد.در دانه يونجه همچنين دو آلکالوئيد به نام هاي استاکيدرين و هومواستاکيدرين وجوددارد که قاعده آور وشيرافزمي باشند.
دانه ها حاوي تا11درصد روغن خشک شونده هستند که درنقاشي و وارنيش مورد استفاده قرار مي گيرند.بيشتر ترکيبات يونجه به خوبي شناسايي شده اند وپودر برگ يونجه به صورت قرص وکپسول
ويا فرآورده هاي ديگر، بعنوان مکمل غذايي ،استفاده زيادي دارد.
شاخه هاي نورسته يونجه حاوي حدود 83درصدآب،6درصد پروتئين ،4درصد چربي،9/5درصد کربوهيدرات،3درصد فيبر واملاحي ازجمله کلسيم 12ميلي گرم درصد،فسفر51ميلي گرم درصد وآهن 5/5ميلي گرم درصدهستند.ويتامين هاي يونجه عبارتند از :ويتامينA،ويتامين C،ريبوفلاوين،نياسين وتيامين .خاکستر تام يونجه حدود 1/5درصد است.

داروشناختي واثرات مهم:
 

آزمايش هاي خارج از بدن نشان داده اند.ساپونين هاي يونجه هموليز کننده گلبول هاي قرمز هستند.
چندين مطالعه نشان داده است که مصرف يونجه در حيوانات باعث کاهش جذب کلسترول وکاهش تصلب شرايين مي شود.تحقيقات ديگري در خارج از بدن حاکي از آن است که الياف(فيبر)وساپونين هاي گياه يونجه به مقدار قابل توجهي به کلسترول مي چسبند.
فرآورده اي به نام کلستايد درآمريکا تهيه شده که حاوي 900ميلي گرم عصاره يونجه 100ميلي گرم اسيد سيتريک است.سازندگان ادعا مي کنند اين فرآورده ،کلسترول موجود در معده را قبل از اينکه به کبد برسد ،خنثي مي کند.در اين صورت کلسترول بدون عوارض جانبي از بدن خارج مي شود.همچنين، هيچ مدرک علمي مبني براين که کاناوانين ميزان کلسترول را تغييرمي دهد، وجود ندارد.

طريقه وميزان مصرف:
 

1تا2قاشق غذاخوري برگ خشک (معادل 5تا10گرم)گياه را مي توان دريک ليوان آب حل وتا3نوبت در روز مصرف کرد.
تنتور:هرنوبت 5تا10ميلي ليتر تنتور وتا3نوبت در روز.
کپسول:کپسول هاي 370ميلي گرمي تا سه بار در روز.کپسول هاي 500ميلي گرمي 1تا2بار در روز.کپسول يونجه براي افزايش وزن توصيه مي شود.

تداخل داروويي:
 

ويتامينKموجود در يونجه ممکن است با مواد ضد انعقاد مانند وارفارين تداخل کند ومدت زمان پروترومبين را کاهش دهد وبه همين دليل عمل افزايش قدرت دفاعي بدن توسط کورتيکو استروئيدها وسيکلوسپيرين ها راتحت تاثير قرار دهد؛لذا توصيه مي شود افرادي که نقص ايمني دارند وهمچنين خردسالان، در مصرف آن احتياط کنند.

عوارض جانبي:
 

مصرف يونجه در بعضي از نوزادان ممکن است باعث مشکلات پوستي ،مشکلات روده اي -معده اي وبالا رفتن اورات سرم شود.

مصرف در دوران شيردهي وبارداري:
 

توصيه مي شود دانه هاي يونجه در اين دوران مصرف نشود.

مهم ترين اثرات گزارش شده:
 

سقط کننده،ضدشرابين،ضدميکروب، ضد التهاب،ضد تب،ضدآسکوربوت،ضداسپاسم،صفراآور،مسهل،هضم کننده،ادرار آور،قاعده آور،استروژنيک،سيانوژنيک،قارچ کش،هموليزکننده،منعقد کننده خون، کاهش دهنده کلسترول ،کاهش دهنده قند خون ،شيرافزا ،محرک، تقويت کننده معده وبدن.

نکات قالب توجه:
 

1-باتوجه به وجود اسيد آمينه کاناوانين در دانه ها،خوردن آن ممکن است باعث مسموميت وعوارض ديگر شود.
2-به علت وجود دوآلکالوئيداستاکيدرين وهمواستاکيدرين ،به خصوص در دا نه ها، مصرف زياد يونجه ويا دانه آن ممکن است باعث خونريزي ويا ازدياد شير زنان شود.
3-آلودگي مربوط به گياه يونجه ويا دانه گرده آن مي تواند در موارد معدودي ايجاد عارضه کند.
4-فرآورده هاي يونجه به خاطر املاح معدني ،ويتامين ها ومواد مغذي پروتئيني آن، به عنوان مکمل غذايي مصرف زيادي در جهان دارند.
5-درقسمت هايي ازچين وروسيه از برگ هاي نازک يونجه مانند سبزي خوراکي استفاده مي کنند؛ بنابر اين به شرط ضد عفوني کردن ،مصرف مداوم آن بلامانع است.
6-درصورت تمايل به مصرف اين گياه،توصيه مي شود از جوانه ودانه آن استفاده نشود.
7-از نظر تجربي در گذشته براي استفاده خوراکي از دومين چيدن به بعد جهت انسان استفاده مي نموده اند،دليل آن احتمالا مربوط به درصد بالاتري از مواد ناسازگار با انسان در چيدن اول است.
8-براي اطمينان از اثر بخشي يونجه بهتر است از فرآورده هاي استاندارد آن ،که به طور صنعتي تهيه مي شوند، استفاده گردد.
9-کاشت يونجه يکي از بهترين روش هاي جلوگيري ازفقر خاک وکاشت بعدي محصولاتي چون سيب زميني، برنج، خيار سبز، کاهو ،گوجه ،ذرت، سيب وپرتغال است.
10-از عصاره يونجه در مواد پختني، کيک ،مواد فريز شدني غذا، ژلاتين ها وگوشت استفاده مي شود.اين گياه يکي از منابع غني کلروفيل وکاروتن است.
11-از الياف يونجه در صنعت تهيه کاغذ استفاده مي شود.
منبع:دنياي تغذيه95